تفاوت بودجه ریزی و برنامه ریزی در مدیریت

سیستم‌های کنترل مدیریت در تعریف کلی بر پایه دو اصل مهم بودجه ریزی و برنامه ریزی در گردش هستند که درک تفادت بودجه ریزی و برنامه ریزی می‌تواند به ارتقا کیفیت مديريت بی‌انجامد.

به بیانی دیگر تفاوت بودجه ریزی و برنامه ریزی سبب می‌شود تا شما بتوانید هر کدام از این موارد را در مسیر درست به کار بگیرید و صرفا بر پایه شباهت موجود، از یک تکنیک غلط برای تصحیح مدیریت استفاده نکنید.

تفاوت بودجه بندی و برنامه ریزی چیست؟ 

آنچه که کاملا مشخص است، این است که در راستای شرح دو عملگر مدیریتی، باید ابتدا به صورت مختصر از هر کدام توضیحاتی ارائه بدهیم که پیش‌زمینه‌ای را برای موضوع اصلی ایجاد کنند. 

بودجه ریزی در معنای کلی به عنوان یک برنامه کلی برای بودجه تلقی می‌شود که بر خلاف نام آن، هیچ بودجه یا سرمایه‌ای در آن نهفته نیست. شاید تصور کنید که بودجه ریزی به صورت تقسیم بندی سرمایه است، اما در واقع بودجه ریزی یا بودجه بندی تصمیمی است که برای بودجه یک کسب‌و‌کار گرفته می‌شود. این بودجه شاید اصلا وجود نداشته باشد و یا وجود آن تغییری در روند کار ایجاد نکند، اما بودجه ریزی می‌تواند اهداف بنیادین یک سازمان را به نتیجه برساند. در مورد بودجه ریزی چیست در این مقاله بیشتر توضیح داده‌ایم.

برنامه ریزی برای یک کسب‌ و‌کار یا هر ارگان تجاری مسیر مشخصی را طی می‌کند؛ اهداف برنامه ریزی معین هستند و تعریف پیچیده‌ای از آن در دسترس نیست. برنامه ریزی برای مدیریت بهتر، تمام‌ جنبه‌های سازمانی را شامل می‌شود و تنها به یک معقوله مانند بودجه اختصاص ندارد. در برنامه ریزی مدیریتی، شما باید با آگاهی از هدف و روند کار خود یک برنامه سازگار با جریان کار، عوامل انسانی، محصولات، بودجه، درآمد و.. طرح کنید که کلیه ابعاد مدیریت و کنترل صحیح کسب‌ و‌کار را بر عهده دارد.

تفاوت بودجه ریزی و برنامه ریزی در سازمان و مدیریت

مهم‌ترین تفاوتی که در بودجه ریزی و برنامه ریزی خودنمایی می‌کند، هدف این دو تکنیک مدیریتی است. در بودجه ریزی هدف نهایی شخص این است که آینده درآمد حاصل از بودجه را تخمین بزند و در برنامه ریزی هدف پیش‌بینی آینده کل سازمان و به چالش کشیدن موفقیت‌های آینده آن است. 

بدیهی است که هر دو اصل جهت پیشبرد بهینه و مطلوب کسب‌و‌کار ضروری هستند، اما همانطور که پیش از این ذکر شد، بر خلاف نظریه عموم افراد بودجه ریزی تنها به واسطه اینکه عملگرهای برنامه ریزی و چیدن برنامه و چارت بندی در آن اجرایی می‌شود، خود برنامه ریزی نیست و تفاوت‌هایی را شامل می‌شود.

به بیانی دیگر، برنامه ریزی یعنی هدف‌گذاری و بودجه ریزی بر مبنای تخصیص منابع شکل می‌گیرد که هویت مستقلی را برای هر دو آن‌ها به ارمغان می‌آورد.

در بودجه ریزی تصمیمات و تمام انتظاری که از عملکرد سازمان داریم این است که منابع چگونه به مصرف برسند. بودجه به معنای هزینه است و هزینه اولیه، درآمد نهایی را در بطن خود پرورش می‌دهد. به همین علت بودجه ریزی صورت می‌گیرد تا تکلیف منابع موجود مشخص شود. البته می‌توان چنین تعریفی از بودجه ریزی نیز داشت که در این فرآیند شما تصمیم می‌گیرید منابع موجود، چگونه، در چه زمینه‌ای، طی چه زمانی و در کجا به مصرف برسند. 

در مقابل برنامه ریزی در ابتدای کار صورت می‌گیرد و همانطور که ذکر کردیم، تمام ابعاد سازمان را در برمی‌گیرد و پیش از بودجه ریزی یا بودجه بندی مطرح می‌شود. 

در برنامه ریزی هدف، رکن اساسی اجرای روند برنامه است. شما در برنامه ریزی هدف خود را از کسب‌و‌کار فعلی مشخص می‌کنید و سپس به شرح تعریف دقیقی از آن هدف می‌پردازید و آن اهداف کلی را به خرده هدف تبدیل می‌کنید تا اجرای عملیات کاری آسان‌تر صورت بگیرد. در ادامه برنامه ریزی خرده هدف‌ها را اولویت بندی می‌کنید که در آخر در مسیر گام به گام جهت رسیدن به اهداف تعیین شده قرار می‌گیرید.

با تمام این تفاسیر بودجه ریزی بخشی از یک برنامه پویا و مطلوب است که در جهت اجرای درست برنامه به میان می‌آید. برای رسیدن به یک ساختار مناسب در امر بودجه ریزی و برنامه ریزی عملیاتی ما نرم افزار برنامه ریزی عملیاتی را به شما معرفی می‌کنیم که سازمان‌های همچون قوه قضاییه، تعزیرات، سازمان پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، سازمان ملی بهره‌وری و بسیاری از شرکت‌های خصوصی بزرگ در حال استفاده از این سامانه به اندیشان هستند.

نکته حائز اهمیت و چرایی اینکه اغلب تفاوت بودجه ریزی و برنامه ریزی نادیده گرفته می‌شود این است که دنیا دچار پیشرفت شده و مدل‌های جدید اقتصادی ظهور پیدا کرده‌اند که به واسطه آن‌ها نقش تکنیک‌های سابق نامفهوم شده است. البته با این حال باز هم برنامه ریزی و بودجه ریزی جزئی جدایی‌ناپذیر از روند مدیریت مطلوب سازمان‌ها به حساب می‌آیند.

مفهوم بودجه بندی

مفهوم بودجه بندی یعنی شما در ابتدای کار تخمین بزنید که بودجه مورد نیاز چقدر است و در پایان کار سود حاصل را با بودجه اولیه مقایسه کنید. شاید این تکنیک در نگاه اول یک عملگر ساده حسابداری تلقی شود، اما بسیاری از کنترل‌های کسب‌و‌کار به واسطه همین عملگر ساده حسابداری از سود نهایی مطلوبی برخوردار می‌شوند. در واقع تخمین سرمایه به شما کمک می‌کند که با اطلاع کامل از جریان کار قدم بردارید و در آخر نتیجه‌ای که حاصل می‌شود، دور از انتظار نخواهد بود.

با تمام این اوصاف و بیان تفاوت بودجه ریزی و بودجه بندی می‌توانیم برای چندمین بار اهمیت آگاهی و برنامه ریزی برای مفهوم بودجه بندی را متذکر شویم. برای دریافت مقالات بیشتر می‌توانید به کانال‌هایی که به‌اندیشان در پیامرسان‌های مختلف ایجاد کرده است مراجعه کنید.