ارزیابی عملکرد کارکنان چیست؟ + شاخص‌های ارزیابی

در هر ارگان و دپارتمانی با هر نوع فعالیتی، بهره وری کارکنان، به عنوان شاخص حائز اهمیتی به شمار می‌آید که علاوه بر توسعه فردی، می‌تواند اهداف سازمان را نیز به واقعیت بدل کند. برای همین هم ارزیابی عملکرد کارکنان به منظور افزایش بهره وری کارکنان، در قالب یک مفهوم عمیق و کاربردی شناخته می‌شود که با سنجش کیفیت، سطح آن را ارتقا می‌بخشد.

در واقع می‌توان ارزیابی عملکرد کارکنان را به عنوان یک ابزار نیز تعریف کرد؛ ابزاری که در سازمان‌ها و کمپانی‌ها، برای مدیران قابل استفاده است تا از این طریق بتوانند میزان عملکرد و کیفیت آن را بسنجند. با این اوصاف، دستیابی به شاخص‌های ارزیابی عملکرد کارکنان، یک موضوع مهم در افزایش بهره وری است. به بیانی دیگر، مفهومی تحت عنوان ارزیابی 360 درجه به میان می‌آید که در سیستم افزایش بهره وری، بسیار مطرح می‌شود. لذا در وهله اول باید با ماهیت ارزیابی عملکرد کارکنان آشنا شوید و سپس به سمت راهکارهایی که در قالب اهداف و ابزار ارائه می‌شوند، حرکت کنید. 

مفهوم ارزیابی عملکرد کارکنان

در تعریف، ارزیابی عملکرد کارکنان به فرآیندی اطلاق می‌شود که در آن عملکرد کارکنان به منظور ارزیابی و سنجش عملکرد، توانمندی‌ها، مهارت‌ها و اهداف آن‌ها تحت نظر قرار می‌گیرد. هدف اصلی از ارزیابی عملکرد کارکنان، ارائه بازخورد به کارکنان درباره عملکرد آن‌ها و همچنین شناسایی نیازهای آموزشی و توسعه‌ای آن‌ها است. در این فرآیند، معیارهای مشخص و قابل اندازه‌گیری برای ارزیابی عملکرد تعیین می‌شوند که همان شاخص‌های ارزیابی عملکرد هستند؛ سپس عملکرد کارکنان بر اساس این معیارها و یا شاخص‌ها سنجیده می‌شود. نتایج آن می‌تواند در تصمیم‌گیری‌های مربوط به پاداش، ترفیع یا آموزش و توسعه کارکنان مؤثر باشد که در نهایت افزایش بهره وری کارکنان را در پی دارد.

شاخص های ارزیابی عملکرد کارکنان

استاندارهای عملکرد مجموعه‌ای از کارکنان در گام اول، می‌تواند بدون حد و مرز تعیین شود. چه کسی می‌گوید که همه کارکنان در سطح جهان باید از یک مشخصه برخوردار باشند؟ لذا در مرحله اول، این را بدانید که معیارها می‌توانند متفاوت باشند و این تفاوت نیز از تمایز بین انواع فعالیت¬ها نشأت می¬گیرد. اما در حالت کلی، شاخص¬های ارزیابی عملکرد کارکنان را می‌توان به صورت زیر مورد شرح قرار داد:

• انضباط در کار
• ایجاد هدف برای سازمان
• تعیین نحوه انجام کار و مشخص نمودن مسیر
• اعطای وظایف به نسبت مهارت و توانایی‌ها
• بازرسی دوره‌ای بر روی امور سازمان
• تلاش برای افزایش انگیزه
• تعیین حقوق و مزایا
• داشتن برنامه‌های آموزشی
• سعی در بهبود توانایی ها
• مدیریت پاداش

روش‌های ارزیابی عملکرد کارکنان

مدیریت هر سازمان وظیفه دارد، این شاخص ها را بر اساس نوع فعالیت، طبقه بندی کند. البته در مقاله طبقه بندی شاخص‌ها بیشتر به این موضوع پرداخته‌ایم اما به صورت کلی، شاخص ها باید به گونه‌ای تعریف شوند که کارکنان بدانند رفتارهای آن ها مورد ارزیابی قرار می گیرد و نسبت به توانایی‌ها و عملکرد آن ها چشم اندازی وجود دارد. افزون بر این موارد، مدل‌های ارزیابی عملکرد کارکنان هستند که در واقع به واسطه آن ها می توان شاخص ها را نیز دنبال کرد. روش های ارزیابی عملکرد کارکنان، طبق موارد زیر بررسی می شوند:

ارزیابی عملکرد 360 درجه

در واقع اگر بخواهیم ارزیابی 360 درجه را به صورت کوتاه و مختصر توضیح دهیم، باید بگوییم که ایجاد فرصت دریافت بازخورد عملکرد کارکنان به واسطه سرپرست، یک فرآیند مفید برای ارزشیابی صحیح و کارساز است.

ارزیابی عملکرد مقیاسی

فرم¬های مشخص با فهرسی از صفات و ویژگی ها در این نوع ارزیابی به میان می آیند تا به ساده ترین شکل ممکن بتواند عملکرد کارکنان را مورد سنجش و مقایسه قرار دارد. 

ارزیابی عملکرد به روش توصیفی 

زمانی که از کارکنان خواسته می شود، عملکرد خود را شرح دهند، در واقع به روش توصیف فعالیت ها می توان فرد را ملزم به تفکر درباره فرآیند کار ساخت. 

ارزیابی عملکرد به روش درجه‌بندی 

در این روش، می توان کارکنان را از بهترین تا ضعیف ترین مورد، درجه بندی کرد. این فرآیند طبق نتایج حاصل از شاخص های ارزیابی عملکرد کارکنان به دست می آید. 

ارزیابی با استفاده از عامل سنجی 

در این روش، کارایی کارکنان مورد بررسی قرار می گیرد و مسئولیت های ویژه ای را به عنوان شاخص در نظر می گیرند. 

ارزشیابی قیاسی 

در ارزیابی قیاسی، استاندارهایی را پیش از ورود شخص به سازمان تعریف می کنند تا بر اساس آن ها سنجش ها صورت بگیرند. به همین واسطه قضاوت های شخصی کاملا حذف می شوند. 

ارزیابی با ثبت و وقایع حساس 

می توان عملکرد کارکنان را در محدوده زمانی مشخص، بررسی کرد و با ثبت وقایع مهم به نتایج ارزنده‌ای دست یافت. 

ارزیابی 360 درجه کارکنان، چه فرآیندی است؟

همانطور که پیش از این هم اشاره کردیم، ارزیابی عملکرد 360 درجه کارکنان، یک روش ایده‌آل و کارآمد برای افزایش بهره وری کارکنان است. در این روش، تنها یک زوایه دید وجود ندارد و به اصطلاح یک عملکرد، 360 درجه مورد بررسی قرار می گیرد. به عنوان مثال زمانی که یک محصول توسط تعداد زیادی از افراد مورد تحلیل و بررسی قرار می گیرد، بیشتر می توان نسبت به خرید یا عدم خرید آن محصول مطمئن شد. در خصوص ارزیابی عملکرد افراد نیز همین موضوع صدق می کند، دیگر تنها یک مدیر یا سرپرست، بر روی کار نظارت ندارد و عوامل مختلفی مانند اعضای تیم و مشتریان، وارد صحنه ارزیابی می شوند. برنامه ریزی برای این امر بر عهده مدیریت منابع انسانی است. البته اگر این پوزیشن در سازمان شما وجود ندارد و یا شما مدیر منابع انسانی سازمانی هستید، از طریق فرم مشاوره با ما در ارتباط باشید که برای طراحی یک سامانه ارزیابی عملکرد 360 درجه پیشنهادات خوبی برای شما داریم.

افزایش بهره وری کارکنان

کاملا بدیهی است که همه روش های ارزیای عملکرد و تعیین شاخص هایی که برای این منظور برآورد می شوند، به منظور افزایش بهره وری کارکنان هستند. برای اینکه بهتر بتوانیم بهره وری کارکنان را توضیح دهیم، خوب است با سه هدف اصلی ارزیابی عملکرد 360 درجه کارکنان، آشنا شوید:

• گردآوری نظرات مختلف در رابطه با شاخص های رفتاری مانند نظم، تعهد، روحیه همکاری، حل مسئله و..
• مورد تحلیل قرار دادن نظرات معنادار و تفاوت میان آن ها در مورد یک کارکن
• مشخص نمودن مسیر و هدایت کارکنان به سمت ارزش های سازمان با ایجاد راه حلی بهینه

در نهایت لازم به ذکر است که موفقیت و پیشرفت، دو مولفه سازگار با نظم و ترتیب هستند، اگر شاخص های صحیح مدیریتی و ارزیابی مستمر و موثر صورت نگیرد، نمی توان انتظار نتایج درخشان را از عملکرد کارکنان را داشت. لذا جدی گرفتن ارزیابی عملکرد کارکنان، اولین چالش برای رسیدن به اهداف سازمان به شمار می آید.